Engelliler Komisyonu Eşsözcümüz Hatice Betül Çelebi'nin açıklaması:
Türkiye’de 10 milyon engelli yurttaş ve aileleri 2025 yılı 1 Mayıs’ını derin yoksulluk koşullarında karşılıyor. Erişilebilirlik sorunları yıllardır ötelenen engellilerin eğitim, istihdam, ulaşım, sağlık ve çalışma hakları ekonomik kriz koşullarında aşınmış durumdadır. Engelli işgücü, istihdam ve işsizlik durumuna dair TÜİK ve Aile Sosyal Politikalar Bakanlığı güncel bir veriyi kamuoyuna sunamamaktadır. TÜİK ve İŞKUR verileri kapsamında engelli istihdamı verileri incelendiğinde, engellilerin yaklaşık yüzde 80’inin işgücü piyasası dışında kaldığı, ne istihdamda ne de eğitimde olmadığı, uzun süreli işsiz kalanların iş aramaktan bıkıp evlerine çekildiği görülmektedir. “Hasbelkader” iş bulabilen engelliler ise “iş yolunda” her gün erişilebilirlik sorunlarıyla boğuşuyor, işyerinde mobbing ve ayrımcılıkla mücadele ediyor. Bu yapısal nedenlerle milyonlarca engelli çalışma hakkını hiç kullanamıyor.
Türkiye’de kamu ve özel sektörde uygulanması gereken istihdam kotaları tam olarak uygulanmıyor. Engellilerin nüfus içerisindeki oranına göre zaten düşük olan bu yasal kotaların yüzde 10 bandına yükseltilmesi ve bu konudaki denetimlerin artırılması gereklidir. Kamu kurumları ve bazı bakanlıkların mevcut yüzde 3’lük oranı bile istihdam etmemesi ve bu durumun yıllarca sürmesi iktidarın engelli hakları karşıtı sağlamcı politikalarının bir sonucudur. Bu olumsuz durumun hızla giderilmesi, engelli işsizliği ve yoksulluğunun azaltılması amacıyla atama bekleyen yüz binlerce engelli içerisinden her yıl en az 20 bin atama yapılmalıdır. Öte yandan yetersiz de olsa kamuda işe alınan engellilerin yüzde 75’i erkektir. Bu kapsamda kadın engellilerin işe alımlarda da çoklu ayrımcılığa maruz bırakıldığı görülmektedir. Yine kamuda işe alınan tüm engellilerin temel özlük haklarının, büyük çoğunlukla “yardımcı hizmetler sınıfından” hesaplandığı, hizmet içi eğitimlerde engellilerin ihmal edildiği, kurum içinde hem yöneticilerin hem de çalışma arkadaşlarının engellilere sağlamcılık mobbingi uyguladığı ve bu ayrımcılık iddialarının çoğunlukla soruşturulmadığı bilinmelidir. Engellilere yönelik şiddet ve mobbing vakalarının yaptırımsız kalması engellileri işgücü dışına itmektedir.
İktidarın sağlık ve sosyal güvenlik politikaları yaşanan derin ekonomik kriz karşısında işlevsizleşmiştir. Engellilere yönelik verilen ödenek destekleri enflasyon karşısında erimiştir. En çok verilen ödenek bile asgari ücretin yarısının altında kalmıştır. Bu ödeneklerle engellilerin yoksulluğa karşı korunması mümkün değildir. Yine engellilerin çoğu ithal olan ortez, protez, ortopedik cihaz, işitme cihazı ve tekerlekli sandalye ile diğer yardımcı teknolojik aletleri erişilmez hale gelmiştir. SGK destek ödemeleri ile güncel-reel fiyatlar arasında bir uçurum vardır. İşsizlik ve yoksullukla mücadelede en önemli araç istihdamdır. Ancak engellilerin istisnai de olsa iş bulabildiği durumlarda düşük ücretlerle çalışmak zorunda kaldığı ve yıllarca emekli olamadığı bilinen bir durumdur. İktidarın bu yıl yaptığı düzenlemeyle engellilerin emeklilik hakkını ortadan kaldırdığı, zaten zor iş bulabilen engellilerin daha çok çalışıp, daha çok prim ödeyip daha az maaşlarla emekli edilecekleri bir düzenin kurulduğu da bilinmelidir.
Engellileri yük olarak gören, engellilere sunulması gereken temel hizmetleri lütuf olarak ele alan bu iktidarcı ve ayrımcı anlayışı kabul etmiyoruz. Evleri, sokakları, kamu hizmetlerini ve işyerlerinin dizaynlarını sağlamcılık zihniyetiyle düzenleyenler engelliler için yaşam, çalışma ve üretim imkanlarını yok etmektedir. Her gün 5-6 işçinin iş cinayetleri kapsamın yaşamını yitirdiği Türkiye’de binlerce insanın iş kazaları nedeniyle engelli kaldığı ve yaşamının geri kalan bölümünde sistematik bir ayrımcılık, yoksulluk ve işsiz kalma riskiyle karşı karşıya kaldığı bilinmelidir. DEM parti olarak, engelliler eşit yurttaşlık temelinde temel hak ve hizmetlere, çalışma ve bağımsız yaşam hakkına erişebilene kadar sağlamcılık ideolojisiyle mücadele edeceğiz.
Hatice Betül Çelebi
Engelliler Komisyonu Eşsözcüsü
30 Nisan 2025